داستان بلوچی (لله و گراناز

لله ءُ گراناز ء داستان کم ءُ گیش سئ سد سال پیسر مان بلوچ دیهـ ء نامی این بندان بزان کلمت ء سرگوستگ ــ میر باران "کلمت" ء یک نامدار این پچا آروکین مردی ات ــ لارکین گراناز آئی دوستین جنک ات لله ء آروس گون لارین گراناز ء بوت زیادهین سال نه گوستگ ات که میر باران ء دیر گین دژ منی ء رد ء یک روچی آئی هونی دارین دژمنان کُلوه دیم دات که "ما په بیر گیری ء پیداک این --- !"

ای کُلوه ء رسگ ء میر باران ءُ آئی ور نائین بچ ءُ سیاد په مد ء تیار بوتنت ءُ آئی زاماس لله هون په جنگ ء دیما کنزات آئرا ء باز گُشگ بوت که همراه مه بو ! بلی آئی نه منّتءُ همراه بوت -- ای جنگ ءُ مد ء میر باران گون وتی بچان کُشگ بوت ءُ لله هون نگیگ تپی بوت ای هالت ء گندگ ء پد گُلام ء لله اسپ ء را چابکی جت چه میدان ء در کت ءُ تا چینت که لله به رکّیت اسپ چه میدان ء تچک ء لوگ ء اتک ءُ سر بوت --

ای هبر بازار ء چو آس ء ور ء شنگ بوت که میر باران گون وتی بچان کشگ بوتگ بلی آئی ء زاماس لله جان رکیتگ ءُ وتی لوگ ء واتر بوتگ -- گراناز ء لله جهگ ء هبر سک تورینت ءُ نه وش بوت آئرا ء وتی پت ءُ براتانی مرگ ء غم نه ات بلی لله ء لگوری ءُ سیادانی باز غم ات --- همی گپ ء شاعران شعر یی ء تها چو گشیت :

گوش کن لله بهنگ ءُ مسکانی کار نه کپتگ چوش مناتانی

پهر من بست ات پیسری روچان گون وتی جانی دز گهار کان

کیت تئی شیری کُشتن ء اهوال گون سری ور نایان شلا نگینان

نیل کنان کُل ء هر چهار سریگان در کنان پراه کندین کدولیگان

گوش بُنانی پار تگین دُرّان من مک ءُ نیل آپان گران سُهران

درستان من زیانین حقهّی شیپان



( خلاصه داستان )

نوشته شده توسط عبدالستار

Jaar!

Droht

Balochistanay dohd u rabeydagi gal maan Boras, Swedena, gohn chunt deger rabedagi galay hamkaari u madata delmaanag int ki yak saaz u zeymali diwaan u maraageshey barjaah bedaarit.

Maan ey zemali diwaana Gulbaangay saaz u zeymali muchchi ( Wajah Rostam Lashari gohn wati hamraahan ) wati izm u hunara peysh kant u diwaanay bahr zirohkaan shaat kant.

Diwaanay wahda Balochistanay rabeydagi gal yak chader u gedaamey ham jant ki maan ey gedaama balochi puch, aks u nedaarag, kitaab, u deger balochi dazhunari chizaan pa gendukk kanohkaani waasta eyr kant.

Pa ey diwaan u muchchiay sohbin u kaamyaat kanagacha shumaa dohstenaakeyn guhaar u braataan dazbandi int ki hammuk jaawar u haalata maan ey diwaana bahr bizoor it u wati ey diwaana sohbin kan it, parchey ki yakey pattra gwaat baart!

Pa diwaanay bahr ziraga blit pakaar nahint u ey diwaana maan Borasay markaza barjaah bit ki hamukk kas bahr zurt kant.

( Delgohsh: Agar hawaa hawri bit cha shumaa dazbandi int ki pa wat chatr hamraah biyaar it.)


Wahd: 26/08/2006 Shambeh; Idaar: 11-16
----------------------------------------------------------------------------
Gulbaangay zeymali diwaan; Idaar: 14-16
----------------------------------------------------------------------------
Neshaani: Stora Torget, Boras, Sweden
Email: dehanig@gmail.com
Tel. + 46 (0) 70 43 88 94 0

Shumay rahchaar, Balochistanay rabeydagi gal Boras Sweden

Washaatk it.

چند ضرب المثل بلوچی
عبدالستار
طاقت ءُ نرمی
بلوچ راج ء تها مزنی ءُ مستری ء لیکه باز انت میری ءُ مزنی په مال هون بیت ءُ چه کتم
ءُ هون ء هون ــ همی پیم ء بلوچی بتلانی تها کستری ءُ طاقت وری هون گیشینگ
بوتگ انت ءُ ای مان بلوچی بتلانی تها جوانی ء گندگ بنت ــ
* - سر ءُ سنگ مر ینگی چیزی نه انت
* - دست گون هّرء نه رسیت کرُگّ پالام کنت
* - ساد همد ء سد یت که بارگ انت
* - لوهی چوش کنت وتی لنتان سو چیت
* - چاکری کوهین هاتر انت که گرّی گون بگ ء چرّیت
* - نانی که په لت ء رسیت کس دست ء نه سوچیت
* - دست نه رسیت گون سیال ء جنت بقال ء
سیاد ءُ وارث
هون انسانی زند ء مزنین اثر ی دؤر دنت - بلوچ بتلان چه سهر ء بیت که بلوچ راج ء تها
وت مان وتی ءُ سیاد گندی ءُ آزیز دوستی یک مهکمین رهبندی ـــ
* - وتی کُشیت روچ ء سر ء دؤر نه دنت
* - وشیان هاتونین جن نوشنت سکّیان برات گون مرکبان کو شتنت
* - چُکّ ء بدل چُکّ انت بلی براس ء بدل گار انت
* - ناهن چه گوشت ء جتا نه بیت
* - بنگوین براتانی بدل براز تک نه بیت
* - برات اگان کور انت گوهار امیدوار انت
اقتصادی ءُ مالی سنگ
اقتصادی ءُ مالی هالت راجانی تها مزنین کاری کنت ءُ انسانی زند ء تها آئی در ائین
کار و بار ءُ واسته ءُ نند و نیاد ء تهینوک هون گیشتر همیش انت ـ اقتصادی ءُ مالی
سنگانی در انگازی کنوکین چیزی بتل :
* - شُد ء مرد گون مزار ء میترینتگ
* - هستی ء غلامی شرین نیستی ء ملوک ء گرّین
* - شکر مان چلن ئین پات ء انت
* - شال ء پوش شالک ء پلّ ء مانجن
* - تورگ چه گوالگان نه دار نت
* - لشکر ء جنوک آباد بیت بلی لاپ ء جنوک آباد نه بیت
* - نان ء دئیگ سک انت بلی صلاه ئی حق انت
* - لوگ ء سوچ که پهر هر یدانت
دشمن ءُ بیر گیری
بلوچانی دودانی رو ء هون انت پمیشکه بیر گیری بلوچی کردار ء یک سک کهنین
بهری ـ بلوچی بتل چه بلوچ راج ء ای مهکمین دود ء شموشکار نه انت -
* - بیر په دیر نه رؤت
* - سنگ اگان چاتانی بُن ء ریز انت کینگ چه مردانی دل ء کنز انت
* - بیر بلوچانی تان دو سد سال ء لسهین آهو گی دود نتانین
* - دشمن اگان موری مزاربزانی
* - منتان په جنگ دو ستین مزاری براس نه بیت
بهادری :
بهادری بلوچ راج ء دومی نام انت - چه بلوچی بتلان بهادری ء بارو ء راجی پکر جوانی ء
انت -
* - چه مردگین شیر ء زندگین روباه گهتر انت
* - سر بروت قول مروت
* ــ مردانی چم سُهر انت
* ــ مرد وار بیت گار نه بیت
* ــ مرد په نام ء ءُ نامرد په نان ء مریت
* ــ مرد گون مرد توک وارت
* ــ توکل ء مرد ء خدا یار انت
* ــ عیب مان باسکان انت که کمان تیر نه بارت
مهر ءُ دوستی
دوستی انسان ء یک نفسونکی لوت یی ــ انسان بی نیکین خمبل ءُ دوست ء نه بیت
بلوچ راج ء مهر دوستی ء لیکه ءُ سنگ چی انت ؟ بازین بتل نامدار انت ــ
* ــ مهر په بها گپت نه بیت
* ــ دل ء گون دل ء راه انت
* ــ دل که نه کشیت نان تاپگ ء نه پشیت
* ــ آکه دی دوستان په جفاهان رنج نه بان
* ــ دوری دوستی یی
ذات ءُ زریات
قبائلی نظام ءُ زر یات ء شان ءُ شرپ باز بُرز ءُ بالا انت ــ راجی مزنی ءُ کستری ذات ءُ
زر یات ء بُن پد ء ایر انت ــ پیشی بلوچی راج یک قبائلی راجی پمیشکا ذات ءُ کتم ء
بارو ء بلوچی بازین بتل گندگ ء کاینت
* ــ کم ذات وتی کمی ء رگ کشیت
* ــ گوات کتگ تی ء په دو من دان ء
* ــ دو پاد ء مات ئ شر کن چار پاد ء پت ء
* ــ کپگان گوه که جهه جتگ جنپان
زبان ءُ گپّ
* ــ سد کتیت زبان سد بباد دنت زبان
* ــ زهم ء تپ روت زبان ء تپ نه روت
* ــ تکُ که بُن ء کپت پد ء چنگ نه بیت
* ــ باز هبر دیوان ء تام ء بارت
لجّ ءُ میار
* ــ دپ که وارت چم لج کاریت
* ــ جوهر بلوچ ء غیرت انت
* ــ یارک په لاپ ترانت
* ــ شپ که تهارین نه په ماس ءُ گهارین
راست ءُ دروغ
* ــ دورغ په مرد ئ عیب انت
* ــ دو تل دو پوستی په مرد ء عیب انت
* ــ آپ ء دُزی نمبگ چیر نه بیت
* ــ گپ ء په خُدا بکن لت ء په برات ء بور
سخی گیری ءُ کنجوسی
* ــ دادان هما مرد دینت که پس پیرک ء داد داتگ انت
* ــ داتگین دادانی پد ء نامرد جننت
* ــ مدئی غریب ء مجن غریب ء
هم تبی
* ــ گوک گوک ء بو ء پچّار کاریت
* ــ هر هر ء گندیت میزیت
* ــ برات ء بگند گُهار ء بگر
احتیاط ءُ دور گندی
* ــ آرگان جائی بن سنگان چه وت ء کم کنئی
* ــ کاؤ کی بور راؤکی برو
* ــ اُشتر ببو دور بچار هر مبو سُرمب مچار
جهد ءُ کوشست
* ــ نان آسان په کار آسان
* ــ وپتگین مرد ء میش نر کار نت
* ــ واب ء را وپایی بوتین گر ء کر گوشک ء کلاتی بست
وت ستاءُ گلا
* ــ وت گلا پیماز ء بو ء کنت
* ــ گوالگ ء دپ ء دارگ ء هوا مکن
* ــ چم وتی عیب ء کور انت
پد گیری
* ــ اسپ ء وت را نال کت کتگ ء وت ء رامیهی جت
* ــ گولو شُت کبگ ء رواجان وتی رواجی بیهال کت
مصلحت
* ــ یک شکاری هلار یکی هرام
* ــ مار به مریت لت مپر شیت
* ــ گولو هرام آپشک ئی هلار
چم برداری
* ــ دلمانگی نه کُشیت کجینیت
* ــ چمداری کچک ء سگتگ
صبر ءُ اشتاپی
* ــ صبر ء بُن شیر کن انت
* ــ کچک ء اشتاپ کت کُتّی ئی کور بو تنت
وطن دوستی
* ــ وائی وطن هُشکین دار
* ــ ساه ء دئیگ سکین چُشین جا گه ء حقین
اتفاق
* ــ یکی ء پتر ء گوات بارت
* ــ هُرّی هُرّی کاسگی پُری
تجربت
* ــ پیرین ء چادر ء لمب ء بند
* ــ پیر بئی میر نه بئی
دُذی ءُ بد کاری
* ــ دُزی مات هر روچ پیگ نه پچیت
* ــ لوگ ء مُهر کن همسایگ ء دُز مکن
* ــ دست مزور دل ملرز

وطن

وطن
وطـن وطـن مـنـی جــان وطــن مـنـی شـان جـلـگـهـیـن وطـن
وطـــن دوســتــنــاکــیــن وطــن وطــن بــــراه نــاکــیــن وطـــن!
وطــــن غــــازیــــانــــی وطـــــن وطــن ســر مــچـارانـی وطـن
تــئــی کــلــگ و کــنــدگ پــمــاّ چـو سـاه ء عـزیـز انـت وطـن
دژ مـــن تـــئــی بـــبـات رســوا شــه حــکــم ء رب ذی شـان
بــخــت یــار بــات گـــون تــــــرا جـکـسـات هـردم تـئـی شـان
بــات مــدام ســر ســبــز وطـن بّــزگــی مــگــنــداتــی وطــن
کـــنــت نــار چــوش درشـــــان
بــــات مـــدام وش حـــال وطــن

عبدالستار

مروچی

مــــــروچــــــی هـیـالــــــون بـهــار ء شـتـگ
هــمـــــــا بــــــــی وپـــــــا ء دوار ء شــتــــگ
جــــــــــــگــر تـو نــه زانـئــی تــرا چـی هـبــر
مـنــی زنــدگــی نــون چــــه کــار ء شــتــگ
دل ء تـــــــو وتـــــی چـــــو تـــلار ء مــــکـــن
تــئـی بـزگـیـن دوســت چــه ســار ء شـتــگ
چــه دور آتــکــگ ات گـــل مــنــی گِــنــدگـان
مـــن ء درد انـــت چـــو بـــی تــوار ء شــتـــگ
پِـــــر آتـــکــگ چــــو گــــوات ءُ گــوک ء اُمـــل
گــــومـــــی هــــور ءُ گــــبــــار ء شــــتــــگ
عابد اسکانی (بهار گاه)

غــــزل
مـررچــان دل مـنــی زیــاده گــنـوک انـــت
بــه نـیـمـانـی هـزار د کّــان گــروک انـــت

مـــن هــــیـرانـان یـــــلان هــــچ نـــزانــان
زمــانـگ مـر چـی ء چــوت ءُ دو تـوک انــت

پــســات ءُضــد ءُکـــنّـــت بــر کـــرا انــت
هـسـدوار آتـش ء هـــژم ء سـچوک انــت

زمــانـگ زاهــر ء دوســت ءُ تـپـاک انـــت
بـلی پـشـتـان در ء سـک چـیر کنوک انت

کـــن ات پـرهــیـز هـزار رنـگـانـی چــال ء
دگـل بـاز سنـگر ءمان پشت ء دوک انت

نـصـیـحت ء بـگـر مُــلّا کـــــــــــــــزوری
جـهـان چـنـدان در چـگـین سر پوک انت
کــــــــــــــزوری

ای بلوچان
ای بلوچان یک ببت یکجاه وتی ملک ء کن ات
شر کنئی کار ء وتی آن خدمت قوم ء کن ات

نام شمئی قوم بلوچ انت ظاهر انت مان دپتران
من گشان در سین بلوچان هر کجا که نشتگان

نئی ترا را ملکی رسیت انت پروت ء تو شر کنئی
براس ءُبراس داری ء وت مان وت ء پیدا کنئی

بی زبان ء هچ قوم کارا نئیت انت ائی بلوچ
هست ترا را گر مجالی پروت ء پیدا کنئی
میر عیسی قومی

ملا فاضل ء پت ء نام چاوش ولد جنگیان ولد دلمراد شاهل ولد شاهی بوتگ که آچه
رندانی شیهوزئی کتم ء بوتگ ــ بُن درا ء آمان پیشن ء سولداران ء نندوک بوتگ انت ــ
بلی آهان رند ء چه اُود ء لدّا تگ ءُمان مند ء گوریچانی کوهدیم ء کوهنین میتگ
قاسمی چات ء اتکگ هنکین اش کتگ ءُ همد ء جهمنند بوتگ انت.
یک حسابی ء رد ء آمان ۱۲۰۰ سنه هجری ء پیداک بوتگ بلی ای تاریخ پّکاءُدلجم نه
انت ءُانچو خیالی زورگ بوتگ ــ

اصل ء ای تاریخ چه شدری ء هار ء تاریخ ء زورگ بوتگ که همی هار چار
شمبی ء روچ ء مان چار ربیع الاول ۱۲۲۹ سنه هجری ء بوتگ که فاضل ء
وتی شئیر ء توک ء است انت که آئی ء ای دول ء بیان کتگ.


کج کجی بیت چو چار دهی ماهء
دنت ترا دُراهی بیا منی جاه ء
دراج مکن گامگیجان پما راه ء
سد شپان یک روچی کپ ئی چاه ء
چو تو ءُ ریش مان دست ء بد خوا ه ء
تو هزار افسوز ورئی رند ء
پُر شتگین دست هچ نئیت بند ء

ملا فاضل